Οι υποψήφιοι Πλοηγοί πρέπει να έχουν δίπλωμα Πλοιάρχου Α΄ ή Β΄ τάξεως, την απαιτούμενη θαλάσσια υπηρεσία και ηλικία μικρότερη των 55 ετών.
Γενικά ανά τον κόσμο οι Πλοηγοί διακρίνονται σε Πλοηγούς "ανοικτής θαλάσσης" (sea pilots), "Πλοηγούς διωρύγων" (canal pilots), "Πλοηγούς ποταμών" (river pilots), "Πλοηγούς πετρελαϊκών εγκαταστάσεων", (terminal pilots) και τέλος σε "Πλοηγούς λιμένος" (Pilots ή port pilots ).
- Οι πλοηγοί ναυστάθμων ή ειδικών ναυτικών εγκαταστάσεων προέρχονται από τις τάξεις του Πολεμικού Ναυτικού.
- Επίσης σημειώνεται πως με τον ίδιο όρο Πλοηγός χαρακτηρίζονται ναυτιλιακά βοηθήματα (βιβλία), τα οποία περιέχουν πλήθος πληροφοριών λιμένων και ακτών των Χωρών.
Σχέση Πλοηγού - Πλοιάρχου πλοίου
Ο Πλοίαρχος του πλοίου είναι ο απόλυτα υπεύθυνος για τον ασφαλή χειρισμό του υπό διακυβέρνησή του πλοίου, ακόμα και σε περίπτωση υποχρεωτικής πλοηγίας.
Ο Πιλότος θα πρέπει να θεωρείται ως ο ειδικός "ομιλών χάρτης" των τοπικών συνθηκών, των συνήθων κινήσεων των ανέμων που προσβάλουν την περιοχή, τον καιρό, τις παλίρροιες, τα αβαθή και γενικά οτιδήποτε μπορεί να αυξήσει σημαντικά τα στοιχεία που παρέχει ο ναυτικός χάρτης και οι αγγελίες προς ναυτιλλόμενους, για την ίδια περιοχή. Επίσης είναι εκείνος που γνωρίζει πολύ καλά τους κανονισμούς λιμένα, καθώς και τον τρόπο που χειρίζουν τα διάφορα "τοπικά" σκάφη (π.χ. στα στενά του Βοσπόρου).
Εντούτοις, ο Πλοηγός δεν μπορεί να είναι σε θέση να γνωρίζει και όλες τις λεπτομέρειες χειρισμού των πλοίων. Υπόψη ότι κάθε πλοίο έχει δικό του τρόπο συμπεριφοράς, ταχύτητας αντίδρασης αλλά και ελικτικές ιδιότητες στις διάφορες ταχύτητες. Συνεπώς καταλληλότερος στους χειρισμούς του πλοίου είναι ο Πλοίαρχος ή Κυβερνήτης αυτού. Ακόμη και στη περίπτωση που ο Πλοίαρχος του πλοίου αναγκασθεί να βασισθεί καθ΄ ολοκληρία στον Πλοηγό αυτό δεν σημαίνει ότι παρέχει και την διακυβέρνηση του πλοίου!
Όταν σε περιπτώσεις, που λόγω φύσεως του χώρου, καθίσταται ανάγκη χρήσης ρυμουλκών τότε είθισται ο ίδιος ο Πιλότος να διατάσσει τις ακριβείς κινήσεις των ρυμουλκών προκειμένου ν΄ αποφευχθεί ο δυαδικός έλεγχος του πλοίου. Παρά ταύτα σε όλες τις περιπτώσεις ο Πλοίαρχος ή Κυβερνήτης φέρει την απόλυτη ευθύνη για την ασφάλεια του πλοίου.
Σημείωση
Όταν πλοία εισπλέουν σε λιμένες ή περιορισμένους θαλάσσιους χώρους για πρώτη φορά θα πρέπει οι Πλοίαρχοι να μην εμπιστεύονται απόλυτα τους Πλοηγούς αλλά αντίθετα να λαμβάνουν πρόσθετα μέτρα αντιμετώπισης έκτακτων καταστάσεων όπως ανακρέμαση των αγκυρών σε απόλυτη ετοιμότητα, συνεχή έλεγχο και παρακολούθηση ενδείξεων βυθομέτρου και ραντάρ καθώς και οπτήρα ναύτη ακριβώς κατάπλωρα ώστε να αντιλαμβάνεται και να μεταφέρει στον Πλοίαρχο με ραδιοτηλέφωνο οτιδήποτε συμβαίνει στον νεκρό οπτικό τομέα κάτω από την πλώρη
- Στον Πλοηγό θα πρέπει να δίδονται αμέσως μετά την επιβίβασή του πλήρεις πληροφορίες σχετικές με τα τρέχοντα χαρακτηριστικά του πλοίου όπως βύθισμα πλοίου, ιδιότητες πηδαλιούχισης, αριθμός και τύπος ελίκων, καθώς και λειτουργία και ισχύς μηχανών ιδίως για κινήσεις αναπόδησης, (του ανάποδα).
