Διαβάστε ενα ομορφο αφιερωμα που εκανε περυσι 25 Σεπτεμβριου το "The Sea Nation" για τον Cpt. Γιωργο Αρβανιτη
Χιώτης Καπετάνιος, με το μικρόβιο της Ακτοπλοΐας ριζωμένο στο αίμα του και τη ναυτική τέχνη μόνιμα περασμένη στη φαρέτρα του
«Η Ακτοπλοΐα είναι η μεγάλη μας αγάπη»
Το μεγάλο σχολείο για τον καπετάν-Γιώργη ήταν το πέρασμά του από τα βαπόρια του Μινιώτη
«Πρέπει να είμαστε υπέρ της συνέχειας και να έχουμε καθαρό μυαλό. Αν δεν είμαστε υπέρ της συνέχειας είμαστε καταδικασμένοι»
Για το «Μυτιλήνη»
Ένας ακούραστος εργάτης,
βαπόρι εξωστρεφές μονοτίμονο
που γυρίζει άνετα στα δύσκολα λιμάνια της γραμμής
Πειραιάς-Σύρος-Μύκονος-Εύδηλος-Άγιος Κήρυκος-
Φούρνοι-Καρλόβασι-Βαθύ
Με καπετάνιο τον καπετάν-Γιώργη τον Αρβανίτη το «Μυτιλήνη» δεν έχει χάσει προσέγγιση από τα τέλη Ιανουαρίου 2013 όταν ανέλαβε ξανά το πλοίο.
Είχαμε τη χαρά και την τύχη να συναντήσουμε τον καπετάν-Γιώργη τον Αρβανίτη στη φιλόξενη γέφυρα του "Μυτιλήνη". Είδαμε τους αξιωματικούς του, αλλά και όλους όσους συναντήσαμε από το πλήρωμα να πίνουν κυριολεκτικά νερό στο όνομά του. Και όλοι μαζί να συνεργάζονται τέλεια σαν τους μουσικούς της Ορχήστρας που αποδίδουν άψογα ένα μουσικό κομμάτι.
Ο ύπαρχος καπετάν-Νίκος Βαβάτσικος, ο υποπλοίαρχος καπετάν-Αντώνης Τζες, ο ανθυποπλοίαρχος καπετάν-Γιώργης Διακάκης και ο δόκιμος Κωνσταντίνος Ρουβάκης συνθέτουν την ομάδα της γέφυρας του «Μυτιλήνη». Στο ταξίδι μας συναντήσαμε και τον καπετάν-Μανώλη Παναγιωτάκη, πλοίαρχο στη ΝΕΛ, ο οποίος ταξίδεψε για μεγάλο διάστημα, ως ύπαρχος, με τον καπετάν-Γιώργη τον Αρβανίτη αποκομίζοντας μεγάλο πλούτο εμπειριών και γνώσεων.
Τη ζεστασιά που βρήκαμε στη γέφυρα του «Μυτιλήνη» δύσκολα την συναντάς σε άλλα πλοία. Είναι οι άνθρωποι, είναι η γραμμή, είναι η εταιρεία. Και μαέστρος σε όλα αυτά ο καπετάν-Γιώργης Αρβανίτης από τη Χίο.
Καπετάν-Γιώργης Αρβανίτης
«Είμαι από το Καστέλο της Χίου και γεννήθηκα κυριολεκτικά δίπλα στη θάλασσα. Είμαστε από παιδιά μέσα στα βάρκες και τα καΐκια. Η οικογένεια μου ήταν εν μέρει ναυτική, καθώς ο πάππους ήταν ανεμοτρατάρης και ο θείος μου ναυτικός.
Το 1979-1980 η θάλασσα ήταν μια εύκολη λύση για μια οικογένεια με πέντε παιδιά και οικονομικές δυσκολίες. Έτσι, παρά το ότι ήμουν καλός μαθητής και θα μπορούσα να σπουδάσω στο Πάντειο προτίμησα να μπαρκάρω πριν ακόμα βγουν τα αποτελέσματα. Ο πατέρας μου πρότεινε να γίνω μηχανικός, καθώς υπήρχε σχολή στη Χίο και θα μπορούσε να με στείλει. Εγώ, όμως, του είπα ότι άμα είναι να γίνω ναυτικός θα γίνω καπετάνιος.
Και πριν ακόμα βγουν τα αποτελέσματα μπάρκαρα στο γκαζάδικο "ΚIRNIKOS E". του Τσάκου. Στα ποντοπόρα πλοία πέρασα όλη τη σειρά, από δοκιμάκι, ναυτάκι, ανθυποπλοίαρχος.
Όταν είμασταν δόκιμοι στα καράβια παρακαλούσαμε να μας δείξουν.
Οι δυσκολίες ήταν μεγάλες και έπρεπε να έχεις κουράγιο και μεράκι για να ξεπεράσεις αυτές τις δυσκολίες. Έχω κλάψει πολλές φορές στη θάλασσα, αλλά επιβίωσα.
Τα θυμάμαι όλα τα καράβια που έχω κάνει και τις χρονολογίες.
Στην Ακτοπλοΐα έμπλεξα από μεράκι. Αγαπούσα πολύ τα καΐκια και πήγαινα με τους ψαράδες και ρίχναμε δίκτυα. Μια εποχή βρέθηκε ένα μεγάλο ψαροκάϊκο, το "Μαρία» (πρώην «Barbarossa", ένα γρι-γρι), το οποίο ενώ ήταν χιώτικο δούλευε στην Κω κάνοντας ημερήσιες εκδρομές. Ήταν ένα καΐκι μήκους 21 μέτρων με δύο μηχανές Caterpillar.
Όταν το έφεραν στη Χίο για να κάνει τουριστικές διαδρομές ζήτησαν έναν καπετάνιο να το αναλάβει. Εγώ τότε είχα ξεμπαρκάρει και δέχτηκα να πάω για το καλοκαίρι όταν μου το πρότειναν.
Από εκεί άρχισε ο αγώνας στην Ακτοπλοΐα. Πάλευα, ψαχνόμουν συνέχεια, ένιωθα ότι το είχα.
Στην εταιρεία Μινιώτη
Μετά το «Μαρία», πήγα στην εταιρεία Μινιώτη, μια παραδοσιακή εταιρεία στην οποία όσοι πήγαν να δουλέψουν έφαγαν γλυκό ψωμί. Υπήρχαν δυσκολίες καθώς τα πλοία έκαναν άγονες γραμμές, αλλά οι άνθρωποι της εταιρείας ήταν εξαιρετικοί, πάντα κοντά στον κόσμο και δεν πρόκειται να τους ξεχάσω ποτέ. Από την οικογένεια Μινιώτη έχει μείνει σήμερα ο Ξενοφών Μινιώτης, ένας αγνός άνθρωπος που στο τέλος τα έχασε όλα από την καλοσύνη του.
Στου Μινιώτη πρωτοπήγα το 1989-90.
Ξεκίνησα με το «Ψαρά», βαποράκι 35 μέτρων μήκους, με το οποίο ταξιδεύαμε τότε για:
- Χίο-Ψαρά-Τσεσμέ.
- Χίο-Καρλόβασι-Βαθύ-Καρλόβασι-Φούρνους-Ικαρία-Φούρνους Αγαθονήσι-Αρκιούς-Λειψούς-Πάτμος και πίσω. Στο «Ψαρά» ήμουν μόνος μου στη γέφυρα, δίχως άλλο αξιωματικό, μόνο με ναύτες για βοηθούς στο τιμόνι.
Μετά πήγα στο «Καπετάν Σταμάτης», 45 μέτρα μήκους.
Τέλος πήγα στο «Χιόνι» που ταξίδευε ακόμα και μέχρι το Καστελόριζο στην άγονη γραμμή. Με το «Χιόνι» κάναμε και Τσεσμέ και Αϊβαλί.
Το Ανατολικό Αιγαίο είχε πάντα ψωμί για τις εταιρείες.
Κάποια εποχή, γύρω στα 1994-1995, είχε κλείσει το Κουσάντασι και τα καραβάκια αυτά με πρωτόκολλο 300-400 άτομα, ερχόντουσαν από τη Χίο στη Σάμο και από εκεί παίρναμε τους επιβάτες και τους πηγαίναμε στον Τσεσμέ. Τα σκάφη εκείνη την εποχή ήταν ελληνικά και δεν υπήρχαν σκάφη από την Τουρκία. Σήμερα τα πράγματα είναι πολύ διαφορετικά.
Το «Χιόνι»
Το «Χιόνι», το παλιό «Σκυράκι» του Νομικού, ήταν πολύ καλό βαπόρι, βαρύ σκάφος, ωραίο. Ο κ. Μινιώτης είχε βάλει μηχανές CATERPILLAR. Το «Χιόνι» δεν είχε προπελάκι. Χρειαζόταν ναυτική τέχνη για να το κουμαντάρεις.
Για μένα το σχολείο ήταν τα βαπόρια του Μινιώτη. Είμαι αυτοδίδακτος. Κάθε μέρα μαθαίνεις κι άλλα από την πείρα που αποκτάς σ' αυτή τη δουλειά .
Στο Μινιώτη έμεινα μέχρι το 2002-2003».
Η στάση μου ως καπετάνιος
«Εγώ πάντα έδειχνα στα νέα παιδιά, σε όποια θέση και αν ήμουν. Όταν ήμουν ανθυποπλοίαρχος έδειχνα στους δόκιμους και το ίδιο κάνω και τώρα ως πλοίαρχος. Πρέπει να είμαστε υπέρ της συνέχειας και να έχουμε καθαρό μυαλό. Αν δεν είμαστε υπέρ της συνέχειας είμαστε καταδικασμένοι.
Είναι μεγάλο λάθος να συγκρίνεσαι. Ο καθένας έχει τη δική του προσωπικότητα. Και πρέπει ο καθένας να φτιάχνει το δικό του προφίλ, να μην μιμείται και να κάνει αυτά που μπορεί να κάνει, ανάλογα με το εργαλείο που έχει στα χέρια του.
Με το «Μυτιλήνη» για παράδειγμα δεν μπορείς να παίζεις. Στο «Μυτιλήνη» ότι κάνεις είναι νέτα, δεν έχει δεύτερη κουβέντα».
Στο «Παναγία Ψαριανή»
«Μετά το δέσιμο του «Χιόνι», ήρθε στη γραμμή το «Παναγία Ψαριανή» της C-Link του Απόστολου Βεντούρη και με πήραν καπετάνιο. Γερό καράβι, τουμπαριστό, το παλιό «Παπαδιαμάντης ΙΙ» του Γιώργη του Γούτου που η Hellenic Seaways του είχε κάνει καλή συντήρηση.
Δούλεψα σ' αυτό κάπου 2 χρόνια. Με το «Παναγία Ψαριανή» κάναμε Χίο-Ψαρά και Χίο-Καρλόβασι-Βαθύ μία φορά την εβδομάδα. Η Χίος πάντα είχε ανταπόκριση με τη Σάμο και τα δρομολόγια αυτά εξυπηρετούσαν πολύ τον κόσμο».
Το τσουνάμι στα Ψαρά
«Με το «Παναγία Ψαριανή» ζήσαμε μια μεγάλη περιπέτεια, την οποία δεν θέλω να θυμάμαι. Καταφέραμε και σωθήκαμε και σε αυτό βάλε την τύχη, βάλε την εμπειρία, βάλε το καράβι, βάλε και τον Άγιο Νικόλαο. Ήταν Φεβρουάριος του 2005. Ήμασταν δεμένοι στα Ψαρά.
Οκτώ μέτρα κύμα, ενενήντα κόμβοι αέρα (μετρημένοι από το Αγγλικό Ναυαρχείο). Τέτοιο κύμα δεν το έχουμε ξαναδεί. Το πλοίο ήταν φουνταρισμένο στο Φανάρι και όταν έσπασαν όλοι οι κάβοι, ξαφνικά το πέταξε ο καιρός προς τα έξω, το γύρισα και εγώ λίγο, ορθοπλώρισε πάνω στην άγκυρα και μετά ...ένας μεγάλος Γολγοθάς, κάναμε το σταυρό μας και σωθήκαμε ... Το μόνο πράγμα που δεν θέλω να θυμάμαι.
Στον Άγιο Νικόλαο στα Ψαρά είχε γίνει τότε θαύμα. Λέγανε ότι όταν γίνονται θαύματα και σώζονται καράβια βρίσκονται φύκια πάνω στην εικόνα της Εκκλησίας του Αγίου Νικολάου. Και πράγματι βρέθηκαν τότε φύκια πάνω στην εικόνα του Αγίου Νικολάου. Όταν μετά ήμουν στο «Αρσινόη», πήγα στην εκκλησία του Αγίου Νικολάου και είδα τα φύκια στην εικόνα. Είχα πάρει και φύκια από την εικόνα. Και τα έχω ακόμα».
Στο «Παναγία Τήνου» και το «Αρσινόη»
«Μετά πήγα στο «Παναγία Τήνου» (2005-2006), στο «Λιμνάκι» του Νομικού και έκανα Ανατολικές και Δυτικές Κυκλάδες και άλλα ενδοκυκλαδικά δρομολόγια. Στο πλοίο αντικατέστησα τον καπετάν-Νίκο Βλάχο. Μετά πήγα στο «Αρσινόη» του Μανούση και έμεινα 9 μήνες».
Στο «Θεσσαλονίκη»
«Και μετά πήγα στο «Θεσσαλονίκη» το καλοκαίρι του 2006. Στο «Θεσσαλονίκη είχα την τύχη να μείνω 17 μήνες. Τουμπαριστό καράβι.
Με ρώτησαν από τη εταιρεία αν ήθελα να πάω στο «Θεσσαλονίκη», ή φοβόμουν να πάω. Εγώ δέχτηκα αμέσως, μιας και ήθελα να κάνω κύκλο, να φύγω, να ανοιχτώ σε κάτι πιο δύσκολο. Αισθανόμουν ότι καλό είναι να κάνεις τον κύκλο και να μην περιορίζεσαι. Σήμερα που έχω κάνει αυτόν τον μεγάλο κύκλο, αισθάνομαι υπερήφανος. Θα πήγαινα και στο «Χιόνι» ξανά αν υπήρχε....
Το «Θεσσαλονίκη» ήταν θυμάμαι αραγμένο μπροστά στο Υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας. Θηρίο βαπόρι, πανέμορφο σκάφος. Όταν ήμουν στο «Θεσσσαλονίκη» δεν ζήλεψα κανένα άλλο ακτοπλοΐκό καράβι. Τα έβλεπα όλα τα άλλα καράβια από ψηλά. Μόνο που το έβλεπες το καράβι αισθανόσουν υπερήφανος να είσαι καπετάνιος του.
Το πλοίο ταξίδευε στη γραμμή Πειραιάς-Κως-Ρόδος, στη γραμμή Πειραιάς-Σύρος-Τήνος-Μύκονος, Στην Τήνο έμπαινε με το ανάποδα. Πήγαμε και στη Σαντορίνη, ενώ κάναμε Χίο-Μυτιλήνη ένα χρόνο.
Έπαιρνε περισσότερες από 80 νταλίκες.
Στην Αλεξανδρούπολη το δέσαμε και παραμένει εκεί δεμένο από το Σεπτέμβριο του 2007. Βαπόρι καλό, εξαιρετικό εργαλείο. Το ζήτησαν η Hellenic Sea Ways, ο κύριος Παναγόπουλος, Ιταλοί, αλλά το έδιναν ακριβά και δεν πουλήθηκε».
Μετά το Θεσσαλονίκη ο καπτά Γιώργος Αρβανίτης έκανε ένα πέρασμα από ένα άλλο πλοίο της SAOS, το Σαμοθράκη.
Στα πλοία της ΝΕΛ
«Μετά πήγα στη ΝΕΛ. Στο «Ταξιάρχης», στο «Παναγία Χοζοβιώτισσα», στο «Μυτιλήνη» το 2008 με ύπαρχο τον καπετάν-Μανώλη Παναγιωτάκη με τον οποία είχαμε μια εξαιρετική συνεργασία.
Μετά πέρασα σχεδόν από όλα τα πλοία της εταιρείας. Πήγα στο «Θεόφιλος» για ένα χρόνο, στο «Παναγία Θαλασσινή», στο «Παναγία Πάρου», στο «Αίολος Κεντέρης Ι», στο «Αίολος Κεντέρης ΙΙ».
Τι σημαίνει να είσαι καπετάνιος
«Καπετάνιος σημαίνει πολλά..... Καπετάνιος σημαίνει να είσαι σε δύσκολα βαπόρια, τουμπαριστά, μονοτίμονα, με εξωστρεφείς μηχανές, χωρίς καλά προπελάκια και να κάνεις άγονη γραμμή. Τέτοια βαπόρια είναι το «Μυτιλήνη» και το «Πρέβελης».
Εδώ πρέπει να ξέρεις ναυτική τέχνη, να ξέρεις να φουντάρεις. Αν δεν ξέρεις να φουντάρεις, είσαι τελειωμένος.
Ποτέ δεν πρέπει να υποτιμάς κανένα βαπόρι γιατί δεν μπορείς να ξέρεις την εξέλιξή σου. Όταν ήμουν στο «Θεσσαλονίκη» έβλεπα το ro-ro «Μύκονος». Η διαφορά τους ήταν μεγάλη. Τελικά βρέθηκα στη γέφυρα του «Μύκονος» το 2011. Μια ακόμα μεγάλη εμπειρία.
Πέρασα και από το "European Express", το οποίο είναι ένα πολύ καλό βαπόρι, γρήγορο, με καλή γάστρα».
Στο «Έλλη T"
«Το 2012 πήγα στο "'Ελλη T", στη γραμμή Πειραιάς-Ρέθυμνο. Έμεινα στο πλοίο μέχρι που έπαθε σοβαρή βλάβη, καθώς έσπασε η μηχανή του. Αν δεν είχε πάθει τη ζημιά θα ήταν σήμερα από τα καλύτερα βαπόρια της Ακτοπλοΐας. Είχαν αναλάβει τη διοίκηση της εταιρείας άτομα που δεν ήξεραν καλά το αντικείμενο και δεν άκουγαν κανένα. Είναι αμαρτία πραγματική για τους Ρεθυμνιώτες να μην δουλεύει το βαπόρι αυτό στη γραμμή του Ρεθύμνου.
Ήμουν στο Ρέθυμνο και αν και Χιώτης αισθανόμουν Ρεθυμνιώτης. Στην πρώτη αναχώρηση το έβγαλα το πλοίο με το ανάποδα από το λιμάνι τιμητικά. Με τον τρόπο αυτό ήθελα να βγάλω το βαπόρι αργά-αργά και να τους χαιρετάω σφυρίζοντας συνεχώς».
Ξανά στη ΝΕΛ
«Μετά τη ζημιά με φώναξαν πίσω στο «Ταξιάρχης». Έχω μάθει να σέβομαι στο καράβι από τον πρώτο μέχρι τον τελευταίο. Ο πλοίαρχος πρέπει να έχει καλά κριτήρια και να είναι δίκαιος. Προσπαθείς να δείχνεις, να βοηθάς για να υπάρχει συνέχεια. Τηρώ πάντα το ρητό «Από τον καλό υπάρχει πάντα ο πιο καλός και ουδείς αναντικατάστατος». Τα βαπόρια δεν σταματάνε ποτέ, όποιος κι αν φύγει ...Ο σεβασμός κερδίζεται με τον καλό τρόπο. Πρέπει, όμως, να έχεις μάθει να κρατάς αποστάσεις».
Η οικογένεια
«Ο γιος μου τελειώνει Προγραμματιστής Υπολογιστών στο Πανεπιστήμιο Πειραιά. Η κόρη τελειώνει την Πάντειο και πάει να γίνει κοινωνιολόγος-εγκληματολόγος. Συγκινήθηκα πολύ όταν έπιασα το πτυχίο του ανιψιού μου που έγινε Γ' Μηχανικός στα καράβια. Στην οικογένεια είμαστε όλοι φτωχά παιδιά χωρίς άκρες και ότι κάναμε το κάναμε μόνοι μας».
Η Ακτοπλοΐα
Η Ακτοπλοΐα είναι μικρόβιο. Η ποντοπόρος είναι άλλο κεφάλαιο. Η θάλασσα στο κάτω-κάτω μπορεί και να μην αγαπιέται όταν σου στερεί πολλά, όπως όταν είσαι ποντοπόρος. Στην ακτοπλοΐα σου στερεί λιγότερα. Στο τέλος, όμως, είναι η μεγάλη μας αγάπη.
Καπετάν-Γιώργης Κολυδάς
Ο καπετάν-Γιώργης ο Κολυδάς έκανε αρκετά χρόνια στα βαπόρια της Ρεθυμνιακής. Όταν πήγα στο «Έλλη Τ» μιλήσαμε για λίγο στο τηλέφωνο. Δεν τον έχω γνωρίσει από κοντά, αλλά θα ήθελα να τον γνωρίσω. Μακάρι να υπήρχαν πολλοί τέτοιοι άνθρωποι σήμερα. Σπουδαίοι ναυτικοί από τους οποίους όλοι κάτι έχουμε να πάρουμε.
Για την ναυτική τέχνη και τον ναυτικό
Ναυτική τέχνη σημαίνει να ξέρεις να παίρνεις αστέρια, να παίρνεις παραλλαγές. Να ξέρεις καλά πώς θα σωθείς για να μπορείς να σώσεις άλλους. Είναι πολλά μαζί, θέλει μεγάλο μεράκι.
Τα παιδιά τα σημερινά είναι πολύ πιο διαβασμένα, αλλά δεν έχουν το μεράκι που είχαν οι παλιότεροι.
Σήμερα τα παιδιά διευκολύνονται πολύ γνωρίζοντας καλά τις ξένες γλώσσες.
Τις ικανότητες τις κάνει η θέληση.
Για να εξελιχθείς πρέπει να βλέπεις αυτόν που είναι εξελιγμένος και να θέλεις να γίνεις κάτι παραπάνω. Αλλά, όχι απλά να τον μιμηθείς.
Ο Έλληνας είναι πατενταδόρος και ο Έλληνας πάντα θα βρει μια άκρη.
Όλα τα κάνει το μεράκι.
Τα καράβια είναι εργαλεία που δουλεύουν και χαλάνε. Δεν έχεις δικαίωμα να παίζεις με τις ψυχές των ανθρώπων που μεταφέρεις.
Με τα βαπόρια δεν παίζουμε.
Είναι μεγάλη αμαρτία να γίνονται βλακείες».
Θα πρέπει να σημειωθεί πως στις 20/08/2013 ο Καπετάν Γιώργος Αρβανίτης και το πλήρωμα του Ε/Γ –Ο/Γ ΜΥΤΙΛΗΝΗ διέσωσαν έναν ψαρά. Αναλυτικότερα, της 6.00 π.μ. και ενώ το πλοίο εκτελούσε προγραμματισμένο δρομολόγιο από τον Πειραιά με τελικό προορισμό το βαθύ της Σάμου και έπλεε ανοιχτά του ακρωτηρίου Δρεπάνου Ικαρίας εντόπισε και περισυνέλλεξε έναν τούρκο ναυαγό. Στην περιοχή έπνεαν Βόρειοι –Βορειοδυτικοί άνεμοι εντάσεως 5 -6 μποφόρ.
Ο τούρκος υπήκοος έφυγε με φουσκωτό σκάφος από το Τσεσμέ για βόλτα και χάλασε η εξωλέμβια μηχανή του. Για 2 ολόκληρες μέρες βρισκόταν ακυβέρνητος στη θάλασσα μέχρι που εντοπίστηκε και περισυνελέγη από το πλήρωμα του Ε/Γ-Ο/Γ Μυτιλήνη της 6.00 πμ σήμερα. Ο τούρκος είναι σώος στην υγεία του και παρεδόθη της λιμενικές αρχές.
Οι διασώσεις μικρών ναυαγίων σε Αιγαίο και Ιόνιο τείνουν να γίνουν καθημερινό φαινόμενο και αναδεικνύουν για ακόμα μια φορά πως ο ρόλος του ακτοπλοϊκού πλοίου και του πληρώματος του ξεπερνά τα όρια του απλού μεταφορικού μέσου μεταξύ δυο λιμένων και αποκτά έναν ιδιαίτερο χαρακτήρα καθώς συμβάλει καθοριστικά στη θαλάσσια ασφάλεια (λόγω των επαναλαμβανόμενων διασώσεων) και στην εθνική συνοχή, εντός των εθνικών της χωρικών υδάτων καθώς οι καπετάνιοι της ελληνικής ακτοπλοΐας συνδέουν τα ηπειρώτικα και νησιωτικά κέντρα με τα άκρα της νησιώτικης επικράτειας ανεξάρτητα των ειδικών συνθηκών και καταστάσεων που επικρατούν σ' αυτά.
Πηγή: The Sea Nation - Αντώνη Λαζαρή - Φώτη Καρλή
